Vulkanlar: Maqma, Lava, Krater və Kaldera Haqqında Hər Şey

Vulkanlar haqqında: nədir, necə yaranır və nələr sıb olur?

Vulkanlar, yer kürasinin üst qatında yaranan geoloji strukturlardır ki, onlar daxili maqma ocaqlarından yerin sathına lava, qaynar qaz, su buxarı v suxur qirintilari püskürür. Vulkanlar hem yerin daxili proseslerinin hem de yerin üzündeki reliyef, iqlim ve ekolojiyanin esas amillarindan biridir. Vulkanlar hem insan faliyyeti ve medeniyet üzre müsbet hem de menfi tesirler edir. Bu meqalede siz vulkanlar haqqinda maraqli ve faydali melumatlar tapacaqsiniz.

Vulkan nedi ve hans noevleri var?

Vulkanin terif ve meneyi

Vulkan sozu qedim Roma mitoloqiyasinda od tanrisi Vulcanun adindan goturulmusdur. Vulcanun Roma mitoloqiyasindaki muqavilesi Yunan mitoloqiyasindaki Hephaistosdur. Her iki tanri da demircilik ve atesle bagli olub, vulkanik adalarda ve daglarda yasadigi dusunulub.

vulkanlar haqqında

Download File: https://www.google.com/url?q=https%3A%2F%2Ft.co%2F9mhGT96EtX&sa=D&sntz=1&usg=AOvVaw1xwB5KgdKf3qzmQJAlIM8N

Vulkan, yer qabigindaki tektonik catlar ve kanallar uzerinde emele gelen, derin maqma ocaqlarindan yerin sathina lava, qaynar qaz, su buxari ve suxur qirintilari puskuren, geoloji toreme adlanir. Faliyyet xarakterine gore vulkan faliyyetde olan, yuxuya gedn ve sonmus; formasina gore merkezi ve cat tipli olur.

Vulkanin forma, aktivlik ve yerlesmesine gore tesnifati

Vulkanlar forma gore sit ve ya stratovulkanlar olaraq tesniflesdirilirler. Sit vulkanlari genis tabani olan ve az yukselen konus seklindedirler. Lava akintisi coxdur ve lavalar yumusakdir. Stratovulkanlar ise dar tabani olan ve co Stratovulkanlar ise dar tabani olan ve cox yukselen konus seklindedirler. Lava akintisi azdir ve lavalar qatidir. Vulkan puskurmesi zamaninda qirintilar, qazlar ve su buxari cox olur.

Vezuvi vulkanı püskürməsi

Etna vulkanı fəaliyyəti

Fudzi vulkanı sönmüş mü?

Krakatau vulkanının təsiri

Vulkanologiya nədir?

Vulkan bombası nə deməkdir?

Vulkan külünün ətrafa zərəri

Vulkan ocağı necə yaranır?

Vulkan püskürməsinin növləri

Vulkan şüşəsi nədir?

Vulkan tozunun insan sağlamlığına təsiri

Vulkanik künbəz nə deməkdir?

Vulkanik dağların xüsusiyyətləri

Vulkanik zəlzələlərin səbəbləri

Vulkanın formaları və növləri

Fəaliyyətdə olan vulkanların siyahısı

Sönmüş vulkanların xarakteristikası

Yerüstü, sualtı və buzaltı vulkanlar

Şit və stratovulkanlar arasındakı fərqlər

Maqma və lava arasındakı əlaqə

Kaldera və krater arasındakı fərqlər

Nekk və sill arasındakı fərqlər

Maqmanın temperaturu və qatılığı

Maqmanın yer səthinin quruluşuna təsiri

Postvulkanik dövr nə deməkdir?

Fumarol, term və qeyzerlərin mündəricatı

Lyulyaylyako vulkanının yüksəkliyi

Ojos del Salado vulkanının yerləşdiyi ölkə

Rinjani vulkanının püskürmə tarixi

Mushu vulkanının mifoloji Əhli-Beytindir.

Smaug vulkanının Hobbit filminin rolu

Toothless vulkanının nasıl eğitilirsin ejderha adlı çizgi filmdeki rolu

Klyuçovskaya Sopka vulkanının hündürlüyü

Avaçinskaya Sopka vulkanının aktivliyi

Klimancaro vulkanının Afrikadakı mövqeyi

Erebus vulkanının Antraktidadakı xüsusiyyətləri

Orisaba vulkanının Meksikadakı Əhli-Beytindir.

Şasta vulkanının Şimali Amerikadakı mövqeyi

Kerinçi vulkanının Zond adalarındakı hündürlüyü

Aso vulkanının Yaponiyadakı kalderası

Apo vulkanının Filippindakı aktivliyi

Hekla vulkanının İslandiyadakı püskürmüsi

Kotopaxi vulkanının Cenubi Amerikadaki hündürlüyü

San-Pedro vulkanının Cenubi Amerikadaki aktivliyi

Ruis vulkanının Cenubi Amerikadaki hündürlüyü

Kilauea vulkanının Havay adalarındaki faliyyeti

Mauna Loa vulkaninin Havay adalarindaki hündürlüyü

Mauna Kea vulkaninin Havay adalarindaki sönmüş mü?

Ruapexu vulkaninin Yeni Zelandiyadaki puskurmesi

Kamerun vulkaninin Qerbi Afrikadaki hündürlüyü

Vulkanlar aktivlik gore ise faliyyetde olan, yuxuya gedn ve sonmus olaraq tesniflesdirilirler. Faliyyetde olan vulkanlar tez-tez puskurur ve lavalari, qazlari ve qirintilari yerin sathina cixarir. Yuxuya gedn vulkanlar ise uzun mudet puskurmeyib, amma isti maqma ocaqlarina bagli olaraq isti qayalarla doludur. Sonmus vulkanlar ise hec vaxt puskurmeyen ve maqma ocaqlarindan ayrilan vulkanlardir.

Vulkanlar yerlesme gore ise okeanlarda, qitelerde, adalarda ve ya tektonik plitalarin cat yerlerinde yaranirlar. Okeanlarda yaranan vulkanlar okeanin dibindeki maqmanin cat yerlerinden cixaraq, okeanin sathina yaxinlasir. Qitelerde yaranan vulkanlar ise qitelerin kenarinda ya da icindeki maqma ocaqlarindan cixaraq, yuksek daglar yaradir. Adalarda yaranan vulkanlar ise okeanlardaki maqmanin cixaraq, suyun ustune cixmasi ile yaranir. Tektonik plitalarin cat yerlerinde yaranan vulkanlar ise plitalarin bir-biri ile toresmesi ya da altina daxil olmasi ile yaranir.

Vulkan nec yaranr ve neler puskurur?

Maqmanin yaranmasi ve hereketi

Maqma, yer kurasinin altindaki isti ve eriyik kayalardir ki, onlar yer kurasinin hareketine gore cat yerlerinden cixaraq, yerin sathina dogru hareket edir. Maqmanin yaranmasi ve hereketi hem yer kurasinin hem de vulkanlarin esas sebebdir.

Maqmanin yaranmasi ve hereketi yer kurasinin qalinligina, istiliyine ve terefiyine baglidir. Yer kurasinin qalinligi okeanlarda 5-10 km, qitelerde ise 30-70 km-dir. Yer kurasinin istiliyi ise derine dogru artir. Yer kurasinin terefiyi ise tektonik plitalarin hareketine gore deyisir. Plitalar bir-biri ile uzaklasa biler, yaxinlasa biler ya da altina daxil ola biler.

Plitalar bir-biri ile uzaklasanda, yer kurasinda cat yerleri yaranir ki, onlardan maqma cixaraq, yeni yer kurasini meydana getirir. Bu tip maqma basincdan azad olaraq, cox yumusakdir ve sit vulkanlari yaradir. Plitalar bir-biri ile yaxinlasanda, bir plita digerinin altina daxil olur ki, onun eriyerek maqmaya cevrilmesine sebeb olur. Bu tip maqma basincdan cox etkilenerek, cox qatidir ve stratovulkanlari yaradir.

Vulkan aparatinin qurulusu ve elementleri

Vulkan aparatini vulkanin icindeki maqmaya bagli olan geoloji strukturlar teskil edir ki, onlar vulkan puskurmesinde rol oynayirlar. Vulkan aparatini esasen uc element teskil edir: maqma ocaqi, maqma kanali ve krater.

Maqma ocaqi, yer kurasinin altinda olan derinlikdeki eriyik kayalarin Maqma ocaqi, yer kurasinin altinda olan derinlikdeki eriyik kayalarin toplandigi ve basinc altinda tutuldugu yerdur. Maqma ocaqlari genellikle 100-200 km derinlikde olur ve 10-100 km capa malik olur.

Maqma kanali, maqma ocaqindan cixan maqmanin yerin sathina dogru hareket etdigi geoloji catdir. Maqma kanali genellikle 1-10 km capa malik olur ve maqmanin istiliyi, qalinligi ve basinci ile sekillenir.

Krater, maqma kanalinin yerin sathina cixdigi ve maqmanin puskurmesine sebeb oldugu yuvarlaq seklidir. Kraterler genellikle 1-2 km capa malik olur ve puskurme zamaninda lavalar, qazlar ve qirintilar cixarir.

Vulkan puskurmesinin xarakteri ve maddi mehsullari

Vulkan puskurmesi, maqmanin yerin sathina cixaraq, lavalar, qazlar, su buxari ve suxur qirintilari seklinde maddi mehsullar vermesidir. Vulkan puskurmesinin xarakteri maqmanin istiliyi, qalinligi, basinci, kimyevi terkibi ve cat yerlerinin formasi ile baglidir.

Vulkan puskurmesinin xarakterine gore vulkanlar efuziv ve eksploziv olaraq tesniflesdirilirler. Efuziv vulkanlar yumusak maqmali olan ve basincdan azad olan vulkanlardir ki, onlar uzun mudetli ve sakin sekilde lava akintisi verirler. Eksploziv vulkanlar ise qatid maqmali olan ve basincdan cox etkilenen vulkanlardir ki, onlar qisa mudetli ve siddetli sekilde qaz, su buxari ve qirinti puskururler.

Vulkan puskurmesinin maddi mehsullarina gore vulkanlar lavali, qazli ve qirintili olaraq tesniflesdirilirler. Lavali vulkanlar coxlu lava akintisi veren vulkanlardir ki, onlar yerin sathinda yeni tabakalar yaradir. Qazli vulkanlar coxlu qaz veren vulkanlardir ki, onlar yerin atmosferinde kimyevi deyisikliklere sebeb olur. Qirintili vulkanlar coxlu qirinti veren vulkanlardir ki, onlar yerin sathinda yeni formalar yaradir. Vulkanin tesir ve neticeleri

Vulkanin reliyef, iqlim ve ekoloqiya uzer tesiri

Vulkanin tesiri ve neticeleri hem yerin sathinda hem de yerin atmosferinde gorulur. Vulkanin reliyef uzer tesiri cox boyukdur ki, onun sayesinde yeni daglar, adalar, yaylaqlar, ovladlar ve goller yaranir. Vulkanin iqlim uzer tesiri ise hem istilik hem de soyuqluq seklinde olur. Vulkan puskurmesi zamaninda cixan lavalar, qazlar ve qirintilar yerin atmosferini istidir ve istilik balansini deyisdirir. Vulkan puskurmesinden sonra ise cixan qazlar ve qirintilar yerin atmosferinde bulutlar yaradir ve gunes isigini kesir. Bu da yerin sathinin soyumasina sebeb olur. Vulkanin ekoloqiya uzer tesiri ise hem menfi hem de musbet olur. Vulkan puskurmesi zamaninda cixan lavalar, qazlar ve qirintilar bitki ve heyvanlara zarar verir ve onlarin olemesine ya da kocmesine sebeb olur. Vulkan puskurmesinden sonra ise cixan lavalar, qazlar ve qirintilar yerin sathinda yeni mineral ve kimyevi maddeler yaradir ve onlar bitki ve heyvanlarin gelisimine yardimci olur.

Vulkanin insan faliyyeti ve medeniyet uzer neticeleri

Vulkanin insan faliyyeti ve medeniyet uzer neticeleri de hem menfi hem de musbet olur. Vulkan puskurmesi zamaninda cixan lavalar, qazlar ve qirintilar insanlara zarar verir ve onlarin olemesine ya da kocmesine sebeb olur. Vulkan puskurmesi zamaninda cixan lavalar, qazlar ve qirintilar insan yapili eserlere de zarar verir ve onlarin yixilmasina ya da zedelenmesine sebeb olur. Vulkan puskurmesinden sonra ise cixan lavalar, qazlar ve qirintilar insanlara fayda verir ve onlarin yasam sertlerini yaxsilar. Vulkan puskurmesinden sonra ise cixan lavalar, qazlar ve qirintilar insan yapili eserlere de fayda verir ve onlarin guzellesemsine ya da deyerlenm